Mooi weer, lekker eten én genoeg kidsproof bezienswaardigheden en activiteiten… De eerste gedachtes die boven kwamen borrelen toen ik aan het Spaanse Valencia dacht. Het zijn zeker allemaal goede redenen om naar Valencia te gaan maar Valencia is zoveel meer! Mijn oudste dochter en ik namen samen de proef op de som en gingen tijdens de Nederlandse voorjaarsvakantie begin Maart, 4 dagen op Citytrip naar deze superleuke stad!
Voorbereiding
Het eerste idee voor de voorjaarsvakantie ontstond al maanden terug, toen de Nederlandse zomer op zijn eind liep en de herfst zijn intrede deed. Een trip naar het Spaanse Andalusië stond al een tijd op mijn lijstje en leek mij een ideale bestemming begin Maart. Het winterse weer in Nederland even ontvluchten en alvast wat vitamine D opdoen met het hele gezin zou heerlijk zijn! Ik had na wat research goedkope vliegtickets naar Sevilla gevonden en van daaruit zouden we met een huurauto nog een aantal dingen mee kunnen pikken in de prachtige omgeving. Helaas bleef het steeds onzeker of Joris vrij zou kunnen zijn van zijn werk dus de trip kon maar niet geboekt worden. Ik opperde voor de grap dat ik dan wel alleen met onze oudste dochter Jasmijn zou gaan. Tot mijn verrassing reageerde Joris meteen heel enthousiast en vond hij dat een prima idee: even quality time hebben met 1 kind is heel waardevol! Daar hadden we het al vaker over gehad maar het was er steeds nog niet van gekomen. Nadat ik het zelf even had laten bezinken leek mij dit ook wel een prima plan. Dus op zoek naar een bestemming! Het warme Spaanse weer sprak Jasmijn en mij wel aan en na wat uitpluiswerk kwam ik er achter dat Valencia met kinderen een hele goede keuze is. Daarnaast is Joris al ooit in Valencia geweest en willen we Andalusië liever bewaren we voor een andere keer met het hele gezin.
Vliegtickets
Op zoek naar Vliegtickets dus. Na een avondje vluchten vergelijken boekte ik voor een mooie prijs 2 tickets heen vanaf Eindhoven Airport en retour koos ik voor Keulen Airport. Keulen is ook prima te doen wat afstand betreft vanaf onze woonplaats en het scheelde ontzettend veel geld met bijvoorbeeld terugvliegen op Eindhoven Airport. Het loont echt enorm om ticketprijzen te vergelijken. Zelf vergelijk ik het liefst via Skyscanner. Wij waren voor 2 vrij laat geboekte tickets midden in de schoolvakantie en inclusief handbagage €170,- kwijt. Mocht je buiten de vakanties gaan, kan het nog veel goedkoper.
Belangrijk
Een ander ding wat belangrijk is om mee te nemen als je alleen reist met je kind(eren), is een toestemmingsformulier. Bij mij is er niet naar gevraagd maar ik zou het formulier altijd meenemen, naast een bewijs van het ouderlijk gezag en een ondertekende kopie van het paspoort van de andere ouder. Zoveel moeite kost het je niet om het in te vullen en je wilt echt geen gedoe op de luchthaven!
Dag 1
Yes! Vandaag is het eindelijk zover! Ons moeder-dochter tripje gaat van start. De bagage is gepakt (wat nog best een dingetje is want wat neem je midden in de winter mee als je richting de zon gaan?!), de opvang voor de jongere zussen is geregeld (met dank opa en oma en mijn flexibele man) en Jasmijn heeft er heel veel zin in dus off we go! Joris zet ons af op het vliegveld en omdat ik online al heb ingecheckt, lopen we meteen door richting Security. Wat een hoop drukte en gestress is het daar toch altijd. Gelukkig heb ik thuis alles al slim ingepakt dus ik hoef alleen maar de vloeistoffen en elektronica uit mijn rugzak te vissen en de rest van de bagage op de band te gooien. Zo kunnen wij in elk geval redelijk relaxed door de security. Tenminste… totdat het alarm van het detectiepoortje afgaat… ‘Mag ik u even fouilleren mevrouw?’ Ehhh ja natuurlijk (want wat antwoord je anders?!). Nou dat fouilleren gaat heel grondig kan ik je vertellen…. Geen plekje op je lichaam wordt overgeslagen! Alleen maar goed natuurlijk want veiligheid gaat boven alles maar fijn is anders. Uiteindelijk mogen we doorlopen en ploffen we op een stoel dichtbij onze Gate waar we nog even wat kunnen lunchen voor we vertrekken. Jasmijn vindt het best spannend want het is al een tijd geleden dat ze gevlogen heeft. Gelukkig vertrekt het vliegtuig mooi op tijd en komen we de 2,5 uur prima door met kleuren, spelletjes, lezen en gezellig samen kletsen. Als we het vliegtuig uitstappen zijn we helemaal blij: de heerlijke warme lucht valt als een deken over ons heen en onze jassen hebben we niet nodig. Yes! Precies waar we op hoopten.
We nemen gauw een taxi op de luchthaven en binnen een kwartier staan we voor ons hotel. Ik heb best wat tijd besteed aan het kiezen van een accommodatie aangezien ik met Jasmijn wel op een centrale plek wilde zitten. Ik heb naast hotels ook gekeken of ik een sfeervol Airbnb appartement kon boeken maar vaak moest ik dan eerst aan de ene kant van de stad de sleutel gaan halen en vervolgens dan nog naar de Airbnb zelf. Dat leek mij niet zo handig. Daarnaast is een hotelkamer met zijn 2-en helemaal prima, we zijn er toch alleen om te slapen. Met ons hele gezin kies ik liever wat anders i.v.m. de leefruimte en vind het dan ook fijn om eens niet uit eten te moeten. Een andere reden waarom wij voor een hotel hebben gekozen is het ontbijt. Jasmijn vindt het altijd ontzettend leuk, zo’n ontbijtbuffet. Elke ochtend zelf met je bordje langs al het lekkers om iets uit te kiezen, en vervolgens nog een keer (of twee) teruggaan is natuurlijk ook heerlijk!
Vanuit de taxi en onze hotelkamer hebben we al genoten van het mediterraanse klimaat. We hebben namelijk uitzicht op een binnentuin vol met o.a. palm- en sinaasappelbomen. Echt de hele stad staat er vol mee, een prachtig groen en sfeervol gezicht. De sinaasappels zijn trouwens niet te eten en puur voor decoratie dus iedereen laat ze keurig aan de boom hangen. Helaas waren wij er net voordat de bomen in bloei staan. Ze scheiden dan namelijk een heerlijk geur af wat te ruiken is tot in de verre omtrek.
Nadat we ons hebben geïnstalleerd in onze hotelkamer, gaan we nog even op pad. Ons hotel bevindt zich om de hoek van Ciudad de las Artes y las Ciencias, oftewel: de Stad van de Kunst en de Wetenschap. Dit futuristisch gebouwencomplex dankt zijn bekendheid aan de bijzondere architectuur. Het complex bestaat uit meerdere gebouwen. Maar het zijn niet alleen maar mooie gebouwen, er is namelijk van allerlei leuks in gevestigd! Zo is er een prachtig Operagebouw, een 3D I-MAX bioscoop, een publieke stadstuin, een wetenschapsmuseum (à la Nemo in ons eigen Amsterdam) en je vindt er het grootste aquarium van Europa! We wandelen langs de gebouwen en vergapen ons aan al het moois. De gebouwen zijn omringd door blauw water wat ervoor zorgt dat het een zeer fotogeniek geheel is met het lekkere zonnetje erbij. ’s Avonds worden alle gebouwen verlicht wat zorgt voor mooie weerspiegelingen in het omliggende water. Inmiddels is het al laat in de middag en hebben we honger. De Spanjaarden eten zelf pas laat. De meeste restaurants zijn niet voor 19.30u open. In Nederland heb ik al wat research gedaan en kwam ik op meerdere blogs het leuke tentje La Finestra in de wijk Ruzafa tegen. Daar kun je al vanaf 18u terecht voor o.a. heerlijke mini pizzaatjes. Ideaal want dat lust Jasmijn ook graag en zo kunnen we toch op een schappelijke tijd gaan slapen wat fijn is na zo’n intensieve dag.
Het restaurant ligt in het oude gedeelte van het centrum, wat zo’n 25 minuten wandelen is. Dat lijkt mij voor nu een beetje ver voor Jasmijn dus nemen wij de bus. Valencia heeft een prima en goedkoop busnetwerk. Elke paar minuten stopt er wel een bus die je voor €1,50 van A naar B brengt. Voor kinderen vanaf 6 jaar betaal je ook en meteen dezelfde prijs als voor een volwassene heb ik mij door een valenciaanse buschauffeur laten vertellen. Het is ook mogelijk om een bonobuskaart te kopen bij een tabakszaak of kiosk. Je betaalt €8,- voor een 10 rittenkaart. De eerste keer betaal je €2,- extra voor de aanschaf van de kaart. Je kunt de kaart steeds opladen en hij is bruikbaar voor meerdere personen. Zo betaal je dus nog maar €0,80 voor een ritje! Je kunt ook de taxi of een metro nemen maar de bus vond ik veruit het fijnste vervoersmiddel. Je hebt overal busstations, hoeft nooit lang te wachten én het is goedkoop.
Eenmaal bij La Finestra aangekomen ben ik meteen enthousiast. De man achter de kassa legt ons uit hoe het concept werkt: Je bestelt je eten en drinken aan de bar, krijgt een steen mee met een nummer erop en je mag zelf een plekje kiezen. Je kunt achterin heerlijk relaxen op palletbanken maar wij kiezen voor een gezellig tafeltje in een hoekje met allemaal verschillende stoelen. Na het bekijken van de tof vormgegeven menukaart, gaan we voor de surprise mini pizza’s. De naam zegt het al: het is een verrassing wat voor topping je pizzaatjes hebben, je hebt daar geen keuze in en dat is meteen het unieke concept van dit restaurant. Eigenlijk maakt het ook helemaal niets uit wat je krijgt want ze werken hier met heerlijke verse producten en dat zorgt ervoor dat alles lekker is! Kinderen zijn trouwens een uitzondering, zij mogen wel kiezen uit een aantal dingen. Voor €1,80 heb je al zo’n lekker pizzaatje. We eten ons buikje vol, nemen er een aantal drankjes bij, lopen naar buiten en zijn nog geen €15,- armer! Een echte aanrader dus! Gauw nemen we om de hoek een bus naar het hotel waar we al snel als een blok in slaap vallen.
Dag 2
Na wat een prima nacht was voor Jasmijn en voor mij een baggere (heb ik altijd last van de eerste nacht op een nieuwe plek), zitten we op tijd aan het ontbijt want vandaag staat er een fietstocht op het programma. Ik heb een toer inclusief Nederlandse gids geboekt bij Baja Bikes. Het lijkt mij superleuk om op deze manier de stad te verkennen. Zonnetje op je snoet, wind in je haren, actief bezig zijn en lekker rondkijken. Op internet heb ik gelezen dat de tocht ook geschikt is voor kinderen dus ik heb er alle vertrouwen in dat het een leuk uitje gaat worden. Ik heb de fietstocht expres op de eerste dag gepland zodat we na afloop ons al goed kunnen oriënteren in de stad en meteen ook weten waar we meer van willen zien. Na het ophalen en afstellen van de fietsen gaan we op pad met de Nederlandse dame Femke. We duiken meteen het Turia park in: een prachtig 12 km lang park vol met speeltuintjes, sportgelegenheden, palm- en sinaasappelbomen wat als een groene slang door de stad loopt. Femke vertelt boeiend en interessant over gebouwen die we onderweg tegenkomen maar deelt ook leuke weetjes over Valencia. In totaal zijn we zo’n 3 uur onderweg en hebben we bijna 15 km gefietst als we de fietsen weer inleveren. Al met al echt een aanrader, ook met kinderen. Er is genoeg tijd en ruimte voor stops en voor de allerkleinsten zijn kinderzitjes beschikbaar.
Een van de laatste toegangspoorten tot het oude centrum: Torres de Serranos
Na deze actieve tocht hebben we wel zin om wat te gaan eten. We lopen het prachtige oude centrum in met zijn karakteristieke straatjes en lunchen uitgebreid met een pan overheerlijke valenciaanse paella op het plein met uitzicht op de oude toegangspoort Torres de Serranos. Hierna wandelen we nog wat door het oude centrum en genieten we van de mooie spaanse straatjes. We kopen we een leuk hoedje voor Jasmijn als aandenken aan onze fijne trip samen. Ineens staan we op een ontzettend pittoresk plein. Het is het prachtige Plaza de la Virgen met de typerende Kathedraal, Basiliek én opvallende fontijn Fuente Del Agua de la Acequia. Elke donderdag om 12:00 uur vindt een bijzonder ritueel plaats op het plein. Bij de ingang van de kathedraal wordt een watertribunaal gehouden. Volgens de traditie worden hier door rechters geschillen rondom waterrechten uitgesproken. Men vermoedt dat dit ritueel stamt uit 960 na Christus. Tegenwoordig wordt dit nog steeds als een ware folklore in stand gehouden met de nodige traditionele klederdrachten. Wij waren precies op het juiste moment op het plein dus we hebben het mooie ritueel kunnen aanschouwen!
We struinen nog wat verder door het prachtige oude centrum en komen uit op een van de bekendste pleinen van Valencia namelijk Plaza Ayuntamiento. Normaal gesproken is het een vrij leeg plein maar nu zijn er volop voorbereidingen bezig voor het Las Fallas festival! Las Fallas wordt elk jaar gehouden van de laatste zondag van februari tot en met 19 Maart. Tijdens het festival laat elke wijk van de stad een ‘falla’ bouwen: een pop van hout, piepschuim en papier-maché van soms wel 20 meter hoog. Vergis je niet: dit zijn geen gewone poppen zoals wij die in ons land op carnavalswagen zien, het is echt serious business! De verenigingen zijn het hele jaar druk met het werven van fondsen en zo worden de dure poppen van soms wel meer dan €100.000,- bekostigd. Op laatste zondag van februari is er een openingsceremonie ‘La Crida’ en vanaf 1 maart is er elke middag om 14 uur op Plaza Ayuntamiento een ‘mascleta’: een knalvuurwerkshow. Dit gaat echt zo hard, dat kun je jezelf niet voorstellen. Wij zijn niet van dichtbij gaan kijken vanwege de drukte en de echt mega harde knallen. Tijdens de vuurwerkshow zijn wij aan de andere kant van de stad en daar kunnen wij het vuurwerk nog steeds luid en duidelijk horen… We fietsen rustig door het park als we wat knallen horen. Even denken we nog aan onweer maar dat kan toch niet aangezien het stralend weer is. De knallen worden steeds heftiger en het lijkt echt of er een oorlog is losgebarsten!! Gelukkig bedenken we op tijd dat dit het knalvuurwerk is waar we over gelezen hebben… Heftig!!! Helaas is er van de poppen nog niet heel veel te zien tijdens ons verblijf afgezien van de beginnende werkzaamheden op Plaza Ayuntamiento. Als we een paar dagen later zouden zijn geweest, hadden we er wel van kunnen genieten want op de ochtend van 16 maart staan ze allemaal klaar. Vervolgens wordt er een wedstrijd gehouden en de mooiste falla wordt gespaard en in een museum tentoongesteld. De rest wordt verbrand tijdens ‘La Crema’ op 19 maart, wat meteen ook de einddatum is van het festival.
Naast de drukte van het festival zou je bijna vergeten dat er aan het plein ook een aantal mooie gebouwen liggen zoals het gemeentehuis en het postkantoor met zijn prachtige koepel. Inmiddels is Jasmijn moe van het fietsen en slenteren door de stad en wil ze graag even relaxen. Via google maps op mijn telefoon zoek ik heel handig op waar het dichtstbijzijnde busstation is met een rechtstreekste verbinding naar ons hotel en hiermee sluiten deze topdag af. In de supermarkt naast ons hotel halen we nog gauw een broodje wat we lekker opeten op onze hotelkamer.
Dag 3
Vannacht gelukkig een prima nacht voor Jasmijn èn mij. Heel fijn want we kunnen wel wat energie gebruiken aangezien we nog veel dingen willen doen op onze laatste volle dag in Valencia. Na een heerlijk ontbijt starten we de dag met een busrit richting het oude centrum. We stappen al eerder uit dan oorspronkelijk de bedoeling was maar de bus rijdt een andere route vanwege demonstraties die te maken hebben met Internationale Vrouwendag. We gaan te voet verder op weg naar de Centrale Markthal. Onderweg komen we langs de stierenvechtarena ‘Plaza de toros de Valencia’. Op het eerste gezicht lijkt het gebouw op het Colosseum in Rome. Jasmijn en ik vinden het een prachtig gebouw maar helaas ben ik niet zo’n fan van de activiteit ín het gebouw. Gister tijdens de fietstocht is het traditionele stierenvechten ook al even ter sprake gekomen en sindsdien stelt Jasmijn steeds vragen over. Ze kan maar niet begrijpen dat de stier wordt dood gemaakt… ‘Waarom hebben ze dan deze traditie? Waarom stoppen ze daar niet mee en verzinnen ze geen andere, leukere traditie?’ Tja… leg maar eens uit waarom mensen die traditie graag in stand willen houden ondanks dat het totaal geen diervriendelijke aangelegenheid is. Het schijnt zo te zijn dat vechtstieren wel een veel beter leven hebben dan gewone stieren. Dat vond Jasmijn in elk geval fijn om te horen maar het laat haar maar niet los, dat stierenvechten.
Een paar minuutjes later komen we aan bij ‘Mercado Central’, de centrale overdekte markthal van Valencia. Van de buitenkant van het gebouw worden wij al helemaal blij: supermooie blauwe en gele keramieken tegeltjes, wauw! Bij binnenkomst valt meteen de prachtige koepel in het midden van het gebouw op. Jasmijn fotografeert en filmt erop los met haar eigen kiddiezoom camera en ook ik kan het niet laten. Naast het gebouw zijn de stalletjes ook zeer de moeite waard. Je kunt hier zoveel lekkers kopen: fruit, groenten, kaas, vis, brood, kruiden, olijfolie, ham… het is er allemaal en ook nog eens super vers! Het is mateloos populair onder reizigers om hier wat lekkernijen te kopen en bijvoorbeeld tijdens een picknick in het Turia park op te eten maar ook de lokale bevolking doet hier graag boodschappen. Wij kijken onze ogen uit naar al die heerlijke versproducten. Het is dat we net ons ontbijtje achter de kiezen hebben anders hadden wij het wel geweten. We kopen nog wel een ijskoud, vers fruitsapje wat we lekker opdrinken buiten in het zonnetje.
Na al dat cultuur snuiven wil Jasmijn wel even iets anders. Gelukkig heeft Valencia veel meer te bieden dan alleen cultuur en dat maakt het meteen een perfecte bestemming voor gezinnen. We gaan op weg naar het strand! Het lijkt ons heerlijk om met onze blote voetjes door het zand te lopen, te genieten van palmbomen en de zon op je gezicht met op de achtergrond het geluid van de zee en dat allemaal in de winter. We nemen weer de bus maar stappen halverwege nog even uit bij Parque Gulliver: een grote, cirkelvormige speelplaats aan het eind van het Turia park, vlakbij de moderne stad en ons hotel. In het park ligt een 70 meter lang beeld van de reus Gulliver. De speelplaats is geïnspireerd op het boek Gullivers reizen. Gulliver is uitgebeeld op het moment dat hij door de inwoners van Lilliput gevangen is genomen en op zijn rug ligt, met touwen aan de grond verankert. Het beeld vormt zo een speelplaats waarin trappen, ladders, klimtouwen en glijbanen zijn verwerkt. Jasmijn heeft de tijd van haar leven en blijft maar spelen. Natuurlijk maken we ook samen een rondje over de speelplaats en wat mij opvalt is dat ik lang niet de enige volwassene ben. Zoveel ouders kom ik tegen maar misschien nog wel opvallender vind ik de pubers die hier plezier hebben. En dan bedoel ik niet dat ze in groepjes aan het hangen zijn maar echt gebruik maken van de speelplaats. Het is in trek bij jong en oud, locals en toeristen; zo leuk! Na een uur moet ik moeite doen om Jasmijn mee te nemen maar bij het woordje strand is het opeens geen probleem meer om weg te gaan bij deze leuke plek.
Aangekomen bij het strand gaan we eerst op zoek naar een leuk lunchtentje. We eten ‘tapas’ aan de boulevard maar helaas is het een tegenvaller; niet zo lekker, geen echte tapas maar meer een gewone maaltijd en veel te duur voor wat je krijgt. Jasmijn krijgt er niet veel van mee en is helemaal blij met haar schaaltje ‘kipkluifjes’ a.k.a. kippenvleugeltjes, toast met tomatenspread en wat stengels friet die op de kaart afgebeeld staan als heerlijke krokante aardappelpartjes in de schil besprenkeld met lekkere kruiden en olijfolie. Ik krijg een bord met mosselen waarvan de helft nog dicht is en ik dus niet opeet. Gelukkig hebben we het samen wel gezellig! Na het eten lopen we het brede strand op en kiezen een plekje dichtbij de zee. Enorm genieten met het lekkere weer! Echt… wat een aanrader om midden in de Nederlandse winter de zon op te zoeken! We spelen in het zand, zoeken naar strandschatten en Jasmijn loopt zelfs steeds de zee in om over de golven in de branding te springen. Ze is druk, enthousiast en huppelt steeds van mij, naar de zee en weer terug; ze vindt het overduidelijk leuk hier!
Na een tijdje stel ik voor om nog een stuk verder te lopen over het strand. Valencia heeft namelijk 3 stranden die overlopen in elkaar en samen vormen ze een lang en breed zandstrand aan de noordkant van de stad. Vanuit Playa de las Arenas lopen we via Malvarossa helemaal naar Patacona. Hier zit namelijk het tentje La mas Bonita en dat heb ik al vaak als tip gelezen tijdens mijn research vooraf. Ik word al blij als we alleen nog maar voor de ingang staan. De mooie turkoois blauwe kleur van de deuren, de schaduwdoeken die zijn opgehangen… ik houd ervan! Het plaatje binnen klopt ook helemaal met mijn verwachting; gezellig en hip! Wij zoeken een plaatsje in de rustige tuin (jep, die is er ook en helemaal in stijl) naast een grote olijfboom en bestuderen de kaart. We gaan voor een thee met een lekker taartje! Nouja taartje… laat dat –tje maar weg! Op de helft van het stuk zit ik al vol maar dat schijnt daar gebruikelijk te zijn want ze pakken de restjes taart voor je in, uiteraard in een stijlvol doosje, om mee naar huis te nemen. Als we weer naar buiten gaan, gaat de zon al langzaam onder. Na deze leuke afsluiter gaan we weer terug naar onze hotelkamer, helemaal verzadigd (letterlijk én figuurlijk) van alle mooie indrukken.
Dag 4
Vandaag hebben we nog een paar uurtjes voor we weer terug moeten naar het vliegveld. Na het ontbijt besluiten we nog een ronde door de moderne stad te maken bij ons hotel om de hoek. Het is heel rustig en zo kunnen we optimaal genieten van de mooie gebouwen en fijne sfeer. We lopen nog een keer door l’Umbracle wat echt prachtig is in alle rust. Wat een fijne plek midden in de drukte van de stad. Jasmijn wil nog wat leuke foto’s en filmpjes maken dus daar nemen we even de tijd voor. En dan is het alweer tijd om terug te gaan naar ons hotel waar de taxi ons ophaalt en naar het vliegveld brengt. Wat is de tijd omgevlogen en wat hebben we genoten van deze 4 dagen samen. Er zijn nog vele dingen op het lijstje blijven staan dus het zou zomaar kunnen dat we hier nog eens terug komen. Ook was het zo fijn om even alle tijd te hebben voor alleen Jasmijn. In de drukte van ons gezin schiet het er weleens bij in, die quality time maar de afgelopen dagen heb ik weer ervaren hoe belangrijk het is om echt tijd vrij te maken voor die 1 op 1 aandacht. Ik heb mezelf voorgenomen om dit ook vaker in het dagelijkse leven te doen, al zijn het maar kleine momentjes. Het is super waardevol, ze voelen zich zo gezien op die momenten! Natuurlijk deed ik dat al wel maar ik hoorde mezelf ook vaak zeggen: ‘even wachten, eerst even dit doen’ of: ‘doe het zelf maar even, dat lukt je wel…’. Misschien wel herkenbaar voor andere ouders? Natuurlijk is het niet verkeerd om deze dingen te zeggen maar ik vind het goed om mezelf er bewust van te zijn dat ik daarnaast ook echt tijd vrij maakt voor elk kind apart.
Inmiddels zijn we alweer een dikke week thuis en genieten we nog steeds na van deze superleuke trip. Volgend jaar een herhaling maar dan met onze middelste dochter Lieve.
Liefs van Noor 